พยาธิตัวตืด รักษายังไงให้หายขาด??

พยาธิตัวตืด รักษายังไงให้หายขาด??

พยาธิตัวตืดที่อาศัยอยู่ในลำไส้เล็กของคน ที่พบบ่อยคือ พยาธิตืดหมู และพยาธิตืดวัว เป็นปรสิต ต้องอาศัยสิ่งมีชีวิตอื่นในการเติบโต ลักษณะเป็นตัวแบนๆ เป็นปล้องๆ ยาวๆ คล้ายบะหมี่

มารู้จักพยาธิตัวตืด

พยาธิตืดหมู หรือ Taenia Solium ลักษณะจะมีhookที่หัวเป็นตัวเกาะยึดผนังลำไส้ ตัวยาว 2-8เมตร สั้นกว่าตืดวัว  ลักษณะปล้องจะสั้นกว่าด้วย ปล้องคล้ายสี่เหลี่ยมจัตุรัส อายุยาวถึง 25ปี

พยาธิตืดวัว หรือ Taenia saginata ตัวยาวได้ถึง 5-10เมตร อายุยาว 10ปี ปล้องยาวเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้า

อะไรเป็นสาเหตุการติดเชื้อพยาธิตัวตืด

หลักๆเลยเกิดจากการกินสุกๆดิบๆ เช่น พวกลาบ ก้อย ที่ปรุงไม่สุก แล้วเนื้อที่กินมีตัวอ่อนพยาธิฝังอยู่ ที่เรียกว่าเม็ดสาคู

อีกทางเกิดจากทานผักผลไม้ หรือ น้ำที่มีไข่พยาธิปนเปื้อน

ส่วนใหญ่จะเกิดในที่ๆการสุขาภิบาลและสุขอนามัยที่ไม่ดี ไม่มีห้องน้ำ อุจจาระตามดิน หรือนำมาทำปุ๋ย ทำให้ไข่พยาธิปนเปื้อนในสิ่งแวดล้อม  ฉะนั้นหากเราทานผัก ผลไม้ ที่ล้างไม่สะอาด ก็อาจจะได้รับไข่พยาธิเข้าสู่ร่างกาย

อีกทางคือ การกินเนื้อวัว และเนื้อหมูที่ไม่ได้ปรุงสุก ที่มีตัวอ่อนพยาธิฝังตัวอยู่เป็นซีสต์อยู่ ที่เรียกว่าเม็ดสาคู

เมื่อเข้ามาที่ทางเดินอาหาร อาจเกิดการฟักตัวกลายเป็นตัวอ่อน ไปเกาะที่ผนังลำไส้

อาการจากการติดเชื้อพยาธิตัวตืด

บางคนไม่มีอาการเลย หรืออาจมีอาการเล็กน้อย โดยทั่วไปประมาณ 2-3 เดือนถึงจะเริ่มมีอาการแสดง

เช่น อาหารไม่ย่อย ท้องเสีย สลับท้องผูก ปวดท้อง เบื่ออาหาร น้ำหนักลด คลื่นไส้ อาเจียน  มักจะรู้สึกระคายเคืองบริเวณทวารหนักเมื่อถ่ายพยาธิออกมาด้วย

ถ้ามีจำนวนมากอาจทำให้เกิดลำไส้อุดตัน ต้องผ่าตัดออก

ส่วนใหญ่จะรู้ว่าติดเชื้อพยาธิจากการเห็นไข่หรือชิ้นส่วนปล้องพยาธิที่ออกมาปนในอุจจาระ

พยาธิพวกนี้ จะแย่งสารอาหารจากร่างกาย ทำให้ร่างกายขาดวิตามินและแร่ธาตุที่จำเป็น เกิดโลหิตจาง ตัวซีด

พยาธิตืดหมูจะอันตรายมากกว่า เนื่องจากอาจไชผ่านผนังลำไส้ เข้าสู่กล้ามเนื้อ ส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย เช่น เนื้อเยื่อ กล้ามเนื้อ หัวใจ ตาหรือสมอง กรณีนี้เรียกว่า cysticercosis อาจทำให้เกิดปัญหาสุขภาพอื่น ๆ ตามมา เช่น อาการชักหรือการติดเชื้อในระบบประสาท ซึ่งถือว่าอันตรายถึงตายได้

รักษาพยาธิตัวตืดได้อย่างไร

ก่อนการรักษา แพทย์ต้องเจาะเลือด จะตรวจพบระดับอีโอซิโนฟีล สูงกว่าปกติ 13% และส่งตรวจอุจจาระ

ยาที่มีประสิทธิภาพดีที่สุดในการรักษาพยาธิตัวตืด คือ Praziquantel

โดยขนาดยาที่ให้ขึ้นอยู่กับน้ำหนัก ใช้ยา 10mg/kg ทานครั้งเดียว

แนะนำทานก่อนนอน เพื่อลดอาการวิงเวียน คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ผื่นคัน ง่วงนอน

ยาออกฤทธิ์โดยทำให้พยาธิอ่อนแรง พยาธิจะถูกขับออกมาทั้งตัว ไม่ทำให้ปล้องหลุดเป็นชิ้นๆ

ใช้ได้ตั้งแต่เด็ก 4ขวบขึ้นไป

 * ชื่อการค้าของยาPraziquantel ที่มีจำหน่ายในประเทศไทย ได้แก่ Opticide

ข้อควรระวังในการใช้ยาPraziquantel

ห้ามใช้กับผู้ป่วยที่ติดเชื้อตัวตืดหมูที่ตา ผู้ที่เป็นโรคตับรุนแรง หญิงตั้งครรภ์

เลี่ยงการใช้คู่กับยากลุ่มสเตียรอยด์ และยาลดกรด เพราะทำให้การดูดซึมยา Prasiquantel ลดลง

กรณีเกิด Cysticercosis จะต้องใช้ยาpraziquantelขนาดสูงขึ้น และระยะเวลารักษาที่นานขึ้น หรือใช้ร่วมกับAlbendazole โดยการใช้พิจารณาจากจำนวน ขนาด บริเวณที่เป็น ระยะการเติบโตของซีสต์ ความรุนแรง และอาการแสดง โดย

ในคนที่ติดเชื้อพยาธิตืดหมู และไปเกาะที่กล้ามเนื้อ ต้องใช้ยาขนาดสูง ถึง 50mg/kg/วัน แบ่งให้วันละ 3 ครั้ง นาน 1-2 สัปดาห์

ถ้าเชื้อไปอยู่ที่สมอง ต้องใช้ Praziquantel ขนาดสูง คู่กับ albendazole ต่อเนื่องนาน 1 เดือน

ป้องกันการติดเชื้อพยาธิตัวตืดได้ยังไง

1.    ดื่มน้ำที่สะอาด ปลอดภัย ถ้าไม่แน่ใจดื่มน้ำบรรจุขวดที่เชื่อถือได้

2.    ล้างผักและผลไม้ กับน้ำสะอาด ก่อนรับประทาน

3.    ไม่รับประทานอาหารสุกๆดิบๆ

4.    ล้างมือก่อนปรุงหรือรับประทานอาหาร และหลังออกจากห้องน้ำ

Reference :

https://www.healthcarethai.com/%E0%B8%9E%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%98%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B8%95%E0%B8%B7%E0%B8%94/

https://mgronline.com/qol/detail/9630000133863

https://www.tm.mahidol.ac.th/th/tropical-medicine-knowledge/new/Cestoda.html

http://nih.dmsc.moph.go.th/login/showimgdetil.php?id=1113

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/taeniasis-cysticercosis

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5554854/